ΟΙ ΜΑΓΕΜΕΝΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
12 - 11 - 13
Οι "Μαγεμένες"
Ο τίτλος και ο μύθος που τις περιβάλλει είναι ελκυστικός. Εχει έρωτα, μάγια και ξόρκια, μαρμαρωμένους βασιλιάδες, θεούς και ήρωες της ελληνικής μυθολογίας αλλά και μία θλιβερή λεηλασία που αποσιωπήθηκε και ξεχάστηκε.
Hρθα σήμερα να σας αφηγηθώ μια ιστορία της Ανατολής. Γιατί Ανατολή ήτανε η Θεσσαλονίκη το 19ο αιώνα, όταν το μικρό ελληνικό κράτος αγωνίζονταν να σηκώσει κεφάλι. Salonique, Turquie, έγραφαν μέχρι το 1912 οι σφραγίδες του ταχυδρομείου.
Μια ιστορία με βασίλισσες και βασιλιάδες, με χαμένα παλάτια και λασπωμένους στενούς δρόμους ανάμεσα σε ξύλινα τουρκόσπιτα, με ζαπτιέδες και υποχρεωτικούς πασάδες, με υπεροπτικούς ξένους και ατέλειωτη, πολύχρωμη φτωχολογιά, που έβγαζε το ψωμί και ζούσε, κι ας χτύπαγε την πόλη ο βοριάς κι ας πόναγαν τα κόκκαλα από την υγρασία - πράγμα στο οποίο επιμένουν οι ξένοι ταξιδιώτες - Χοάνη ζωντανή η Θεσσαλονίκη, που εύρισκαν καταφύγιο οι κατατρεγμένοι.
Πάνω στα σημερινά ερείπια της αρχαίας αγοράς της Θεσσαλονίκης, ο μύθος διηγείται πως 2.000 χρόνια πριν γεννήθηκε ένας παράνομος έρωτας μεταξύ του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της γυναίκας του βασιλιά της Θράκης. Ο Θράκας βασιλιάς, που την εποχή εκείνη φιλοξενούνταν στο παλάτι που υπήρχε εκεί, αντιλήφθηκε το γεγονός και οργισμένος έβαλε τους μάγους του να κάνουν μάγια στον Αλέξανδρο. Ο Αλέξανδρος, με τη βοήθεια του Αριστοτέλη, αντέστρεψε τα μάγια με αποτέλεσμα το μαγικό να χτυπήσει τη βασίλισσα και να μαρμαρώσει αυτή και η συνοδεία της, το βράδυ που πήγαιναν στο δωμάτιο του Αλέξανδρου.
Οι Μαγεμένες που τοποθετήθηκαν κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα, στέκονταν ακίνητες, σαν μαγεμένες που ήταν, πάνω σε μια κιονοστοιχία ανάμεσα στα σπίτια της εβραϊκής συνοικίας Rogos, μεταξύ των λουτρών “Παράδεισος” και της Παναγίας Χαλκέων, πάνω από την Εγνατία οδό και νότια της ανεσκαμμένης αρχαίας αγοράς.
Πρόκειται για οχτώ ανάγλυφες μυθολογικές μορφές, όπου αναπαριστούσαν το νεαρό θεό Διόνυσο δίπλα σε έναν πάνθηρα, την Αύρα με το πέπλο της, την Αριάδνη στεφανωμένη με τα φύλλα μιας κληματαριάς, τη Λήδα μαζί με τον κύκνο, μια Μαινάδα που παίζει διπλό φλάουτο, το Γανυμήδη μαζί με το Δία μεταμορφωμένο σε αετό και έναν Διόσκουρο με μια αναπαράσταση αλόγου στα πόδια του.
Το μνημείο ονομάστηκε “Είδωλα”: "Στοά των Ειδώλων" από τους Έλληνες, Incantadas (Mαγεμένες) στα ισπανοεβραϊκά και Suretler (Άγγελοι) στα τουρκικά.
Η ιστορία των Μαγεμένων παρουσιάζει ενδιαφέρον από αρκετές απόψεις:
● Eίναι ένα μνημείο της αρχαιότητας που δεν κατέρρευσε και συνέχισε να είναι ορατό στο κέντρο της πόλης ακολουθώντας την ιστορία της, μέχρι που διαλύθηκε και μεταφέρθηκε στη Γαλλία (τον Ιανουάριο του 1865) με την άδεια των οθωμανικών αρχών, από το Γάλλο παλαιογράφο Emmanuel Miller.
● Δεν μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι η διάλυση και μεταφορά του μνημείου αποτέλεσε μια οργανωμένη επιχείρηση υπό την προστασία του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ της Γαλλίας, και η οποία εντάσσεται στο πνεύμα συλλογής ή αρπαγής, όπως θέλετε, αυθεντικών ελληνικών αρχαιοτήτων που ήταν της μόδας το 18ο και 19ο αι και πραγματοποιήθηκε με πρωτοφανή αδιαφορία για το ίδιο το μνημείο που δεν πέρασε ασχολίαστη ούτε από τους σύγχρονους, ούτε από τους μετέπειτα μελετητές.
Tαξίδι στο χρόνο, γυρνάμε στο 1864 για να παρακολουθήσουμε τα πραγματικά περιστατικά του ξενιτεμού των Μαγεμένων, όπως τα παρουσιάζει ο ίδιος ο εντεταλμένος “συλλέκτης”, παλαιογράφος Emmanuel Miller, στις επιστολές που έστελνε στη σύζυγό του, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στον τόμο “Le mont Athos, Vatopedi, l’ ile de Thassos”, Paris 1889.
Στις 10 Οκτωβρίου του 1854, από τη Θάσο όπου βρίσκεται συγκεντρώνοντας αρχαιότητες, ο Miller ανακοινώνει “το μεγάλο νέο”: “O σουλτάνος, μέσω του μεγάλου βεζύρη Φουάντ Πασά, μου έδωσε την άδεια να αφαιρέσω και να μεταφέρω στη Γαλλία τα οκτώ αγάλματα της Θεσσαλονίκης που τόσο επιθυμούσα” ...
Ο τίτλος και ο μύθος που τις περιβάλλει είναι ελκυστικός. Εχει έρωτα, μάγια και ξόρκια, μαρμαρωμένους βασιλιάδες, θεούς και ήρωες της ελληνικής μυθολογίας αλλά και μία θλιβερή λεηλασία που αποσιωπήθηκε και ξεχάστηκε.
Hρθα σήμερα να σας αφηγηθώ μια ιστορία της Ανατολής. Γιατί Ανατολή ήτανε η Θεσσαλονίκη το 19ο αιώνα, όταν το μικρό ελληνικό κράτος αγωνίζονταν να σηκώσει κεφάλι. Salonique, Turquie, έγραφαν μέχρι το 1912 οι σφραγίδες του ταχυδρομείου.
Μια ιστορία με βασίλισσες και βασιλιάδες, με χαμένα παλάτια και λασπωμένους στενούς δρόμους ανάμεσα σε ξύλινα τουρκόσπιτα, με ζαπτιέδες και υποχρεωτικούς πασάδες, με υπεροπτικούς ξένους και ατέλειωτη, πολύχρωμη φτωχολογιά, που έβγαζε το ψωμί και ζούσε, κι ας χτύπαγε την πόλη ο βοριάς κι ας πόναγαν τα κόκκαλα από την υγρασία - πράγμα στο οποίο επιμένουν οι ξένοι ταξιδιώτες - Χοάνη ζωντανή η Θεσσαλονίκη, που εύρισκαν καταφύγιο οι κατατρεγμένοι.
Πάνω στα σημερινά ερείπια της αρχαίας αγοράς της Θεσσαλονίκης, ο μύθος διηγείται πως 2.000 χρόνια πριν γεννήθηκε ένας παράνομος έρωτας μεταξύ του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της γυναίκας του βασιλιά της Θράκης. Ο Θράκας βασιλιάς, που την εποχή εκείνη φιλοξενούνταν στο παλάτι που υπήρχε εκεί, αντιλήφθηκε το γεγονός και οργισμένος έβαλε τους μάγους του να κάνουν μάγια στον Αλέξανδρο. Ο Αλέξανδρος, με τη βοήθεια του Αριστοτέλη, αντέστρεψε τα μάγια με αποτέλεσμα το μαγικό να χτυπήσει τη βασίλισσα και να μαρμαρώσει αυτή και η συνοδεία της, το βράδυ που πήγαιναν στο δωμάτιο του Αλέξανδρου.
Οι Μαγεμένες που τοποθετήθηκαν κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα, στέκονταν ακίνητες, σαν μαγεμένες που ήταν, πάνω σε μια κιονοστοιχία ανάμεσα στα σπίτια της εβραϊκής συνοικίας Rogos, μεταξύ των λουτρών “Παράδεισος” και της Παναγίας Χαλκέων, πάνω από την Εγνατία οδό και νότια της ανεσκαμμένης αρχαίας αγοράς.
Πρόκειται για οχτώ ανάγλυφες μυθολογικές μορφές, όπου αναπαριστούσαν το νεαρό θεό Διόνυσο δίπλα σε έναν πάνθηρα, την Αύρα με το πέπλο της, την Αριάδνη στεφανωμένη με τα φύλλα μιας κληματαριάς, τη Λήδα μαζί με τον κύκνο, μια Μαινάδα που παίζει διπλό φλάουτο, το Γανυμήδη μαζί με το Δία μεταμορφωμένο σε αετό και έναν Διόσκουρο με μια αναπαράσταση αλόγου στα πόδια του.
Το μνημείο ονομάστηκε “Είδωλα”: "Στοά των Ειδώλων" από τους Έλληνες, Incantadas (Mαγεμένες) στα ισπανοεβραϊκά και Suretler (Άγγελοι) στα τουρκικά.
Η ιστορία των Μαγεμένων παρουσιάζει ενδιαφέρον από αρκετές απόψεις:
● Eίναι ένα μνημείο της αρχαιότητας που δεν κατέρρευσε και συνέχισε να είναι ορατό στο κέντρο της πόλης ακολουθώντας την ιστορία της, μέχρι που διαλύθηκε και μεταφέρθηκε στη Γαλλία (τον Ιανουάριο του 1865) με την άδεια των οθωμανικών αρχών, από το Γάλλο παλαιογράφο Emmanuel Miller.
● Δεν μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι η διάλυση και μεταφορά του μνημείου αποτέλεσε μια οργανωμένη επιχείρηση υπό την προστασία του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ της Γαλλίας, και η οποία εντάσσεται στο πνεύμα συλλογής ή αρπαγής, όπως θέλετε, αυθεντικών ελληνικών αρχαιοτήτων που ήταν της μόδας το 18ο και 19ο αι και πραγματοποιήθηκε με πρωτοφανή αδιαφορία για το ίδιο το μνημείο που δεν πέρασε ασχολίαστη ούτε από τους σύγχρονους, ούτε από τους μετέπειτα μελετητές.
Tαξίδι στο χρόνο, γυρνάμε στο 1864 για να παρακολουθήσουμε τα πραγματικά περιστατικά του ξενιτεμού των Μαγεμένων, όπως τα παρουσιάζει ο ίδιος ο εντεταλμένος “συλλέκτης”, παλαιογράφος Emmanuel Miller, στις επιστολές που έστελνε στη σύζυγό του, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στον τόμο “Le mont Athos, Vatopedi, l’ ile de Thassos”, Paris 1889.
Στις 10 Οκτωβρίου του 1854, από τη Θάσο όπου βρίσκεται συγκεντρώνοντας αρχαιότητες, ο Miller ανακοινώνει “το μεγάλο νέο”: “O σουλτάνος, μέσω του μεγάλου βεζύρη Φουάντ Πασά, μου έδωσε την άδεια να αφαιρέσω και να μεταφέρω στη Γαλλία τα οκτώ αγάλματα της Θεσσαλονίκης που τόσο επιθυμούσα” ...