Ο θρύλος(;)των καλικάντζαρων
Οι καλικάντζαροι είναι μια παλιά παράδοση στην πατρίδα μας. Και σε κάθε τόπο, και πιο πολύ στα χωριά, υπάρχουν χίλιοι θρύλοι και έθιμα γύρο από αυτούς. Εμφανίζονται κάθε Χριστούγεννα. Μερικοί λένε ότι είναι πνεύματα, άλλα καλά και άλλα κακά. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι είναι παράξενα όντα, μαλλιαρά και ότι τρυπώνουν στα σπίτια από τις καμινάδες. Τις νύκτες πηγαίνουν και κλέβουν τα φαγητά που βρίσκουν και πιο πολύ τα σύκα γιατί τους αρέσουν πολύ. Όταν τελειώσουν το φαγητό τους αρχίζουν να χορεύουν.
Όλοι οι χωρικοί, όταν πλησιάζει βράδυ, φοβούνται να ξεμυτίσουν από το σπίτι τους, προπάντων τα μικρά παιδιά, ως ότου έρθει η γιορτή των Φώτων, που ρίχνουν το σταυρό και οι καλικάντζαροι εξαφανίζονται. Τότε πάνε και ζούνε κάτω από τη γη. Και εμφανίζονται πάλι τα άλλα Χριστούγεννα.
Ο μύθος λέει πως οι καλικάντζαροι είναι μικρόσωμοι, τριχωτοί, αποκρουστικοί, κοκκαλιάρηδες, με πολύ μακριά χέρια, έχουν ουρά και είναι μαυριδεροί. Ζουν στα έγκατα της γης και με μεγάλα πριόνια ή μπαλτάδες πασχίζουν να κόψουν τον μεγάλο ξύλινο στύλο που κρατά τη γη στη θέση της. Ο στύλος όμως είναι πολύ μεγάλος και παχύς. Γι΄αυτό χρειάζεται επίπονη και επίμονη προσπάθεια για να μπορέσει να κοπεί.
Την παραμονή των Χριστουγέννων, οι καλικάντζαροι είναι πολύ κοντά στον στόχο τους και το στήριγμα της γης είναι πια ετοιμόρροπο. Κοντεύουν να το κατορθώσουν, όταν φτάνουν τα Χριστούγεννα, αλλά τότε ανεβαίνουν στη γη, για να μην πέσει πάνω στα κεφάλια τους και παραμένουν όλο το Δωδεκαήμερο (από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι τις 6 Ιανουαρίου).Οι καλικάντζαροι είναι χιλιάδες και ξετρυπώνουν στην επιφάνειά της από κάθε τρύπα. Όσο βρίσκονται πάνω στη γη, κάνουν ένα σωρό ανοησίες για να μας πειράζουν.Είναι πολύ χαρούμενοι πιστεύοντας πως τα κατάφεραν κι ανεβαίνουν πάνω στη γη για να ειρωνευτούν, να τυραννήσουν και να σκανδαλίσουν τους ανθρώπους διότι πιστεύουν πως η γη πολύ σύντομα θα πέσει στο κεφάλι τους...Ότι απρόβλεπτο συμβεί κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου, πολοί λένε ότι φταινε τα καλικαντζαράκια.
Τι ήταν και τι έκαναν οι καλικάντζαροι
Οι παλιότεροι έλεγαν πως επρόκειτο για αερικά, για ξωτικά! Τα πλάσματα αυτά είναι αμέτρητα, φοβούνται το φως της μέρας γι΄αυτό κρύβονται τα πρωινά. Τις νύχτες όμως βγαίνουν από τις κρυψώνες τους και όπως είναι σβέλτοι και μικρόσωμοι, τρυπώνουν στα σπίτια από τις χαραμάδες και από τις κλειδαρότρυπες.
Λένε πως πολλοί άνθρωποι εκείνες τις ημέρες φρόντιζαν να φράζουν τις τρύπες των τζακιών τους με πανιά και να καίνε λιβάνι σε θυμιατό κοντά στο τζάκι διότι ήταν αβάσταχτη αυτή η μυρωδιά για τους καλικάντζαρους.
Βρωμίζουν τα φαγητά με τα λερωμένα χέρια τους, βουτάνε στο λάδι που έχουν οι άνθρωποι στις κατσαρόλες τους και στα κιούπια τους, ανακατεύουν τα πιάτα και αφήνουν τις ακαθαρσίες τους παντού. Δεν είναι κλέφτες, αλλά ανακατεύουν τα πράγματα του σπιτιού, προκαλούν σύγχυση και το κάνουν αγνώριστο.
Η αρχή των μύθων βρίσκεται στην αρχαιότητα
Η ονομασία των καλικαντζάρων προέρχεται από τις λέξεις «καλός» και «κάνθαρος». Η αρχή των μύθων που σχετίζονται με τους καλικάντζαρους ξεκινάει από την αρχαιότητα. Οι Αρχαίοι πίστευαν πως αν οι ψυχές έβρισκαν ανοιχτές τις πόρτες του Άδη, ανέβαιναν στον επάνω κόσμο και κυκλοφορούσαν παντού ανεξέλεγκτες και ασυγκράτητες.
Μεταγενέστερα οι βυζαντινοί γιόρταζαν το Δωδεκαήμερο με τραγούδια, μουσική και μεταμφιέσεις. Οι άνθρωποι μασκαρεμένοι και κρύβοντας το πρόσωπό τους, έκαναν ότι ήθελαν αδίστακτα, χωρίς φόβο και χωρίς καμία συστολή. Ενοχλούσαν τους ανθρώπους, έμπαιναν σε ξένα σπίτια ακάλεστοι και αναστάτωναν τους κατοίκους, οι οποίοι τους έκλειναν τις πόρτες και τα παράθυρα, αλλά αυτοί πάντα έβρισκαν έναν τρόπο να εισβάλλουν μέσα, ακόμη και από τις καμινάδες. Όλα αυτά συνέβαιναν για δώδεκα μέρες, δηλαδή μέχρι την παραμονή των Φώτων, όπου με τον Μεγάλο Αγιασμό, όλα αυτά τελείωναν και οι άνθρωποι ηρεμούσαν.
Έτσι λοιπόν μέχρι σήμερα, οι καλικάντζαροι εξαφανίζονται με τον αγιασμό των υδάτων, την ημέρα των Φώτων. Φεύγουν τότε φωνάζοντας: «Φεύγετε να φεύγουμε κι έφτασε ο τουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του...»
Άλλες ονομασίες
«Καρκάτζια», «Καλκατζόνια» ή «Καλκατζάνια», «Καλκάνια», «Καλιτσάντεροι», «Καρκάντζαροι», «Σκαλικαντζέρια», «Σκαντζάρια», «Σκαλαπούνταροι», «Τζόγιες», «Λυκοκάντζαροι» και «Κωλοβελόνηδες», καθώς και τα θηλυκού γένους: «Καλικαντζαρού», «Καλικαντζαρίνες», «Καλοκυράδες», «Βερβελούδες» κ.ά.
Αποτρεπτικά μέσα
Τα αποτρεπτικά μέσα που λαμβάνονται κατά των Καλικάντζαρων διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:
Τη παραμονή των Θεοφανίων τους «ζεματίζουν» από το λάδι που παρασκευάζουν οι νοικοκυρές τηγανίτες (λαλαγγίτες, λουκουμάδες). Όταν όμως συλλάβουν κανένα από τους καλικάντζαρους τον δένουν και τον υποχρεώνουν να μετρήσει τις τρύπες του κόσκινου και μετά τους πνίγουν μέχρι θανάτου.
Παροιμίες
Αυτός γεννήθηκε στην «εποχή των καλικαντζάρων». Λέγεται για άτομα άτολμα και ευθυνόφοβα (Μακεδονία).
Συνδιασμός
3otiko.blogspot- pyles.tv- εγκυκλ. Χάρη Πάτση- wikipedia
Οι καλικάντζαροι είναι μια παλιά παράδοση στην πατρίδα μας. Και σε κάθε τόπο, και πιο πολύ στα χωριά, υπάρχουν χίλιοι θρύλοι και έθιμα γύρο από αυτούς. Εμφανίζονται κάθε Χριστούγεννα. Μερικοί λένε ότι είναι πνεύματα, άλλα καλά και άλλα κακά. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι είναι παράξενα όντα, μαλλιαρά και ότι τρυπώνουν στα σπίτια από τις καμινάδες. Τις νύκτες πηγαίνουν και κλέβουν τα φαγητά που βρίσκουν και πιο πολύ τα σύκα γιατί τους αρέσουν πολύ. Όταν τελειώσουν το φαγητό τους αρχίζουν να χορεύουν.
Όλοι οι χωρικοί, όταν πλησιάζει βράδυ, φοβούνται να ξεμυτίσουν από το σπίτι τους, προπάντων τα μικρά παιδιά, ως ότου έρθει η γιορτή των Φώτων, που ρίχνουν το σταυρό και οι καλικάντζαροι εξαφανίζονται. Τότε πάνε και ζούνε κάτω από τη γη. Και εμφανίζονται πάλι τα άλλα Χριστούγεννα.
Ο μύθος λέει πως οι καλικάντζαροι είναι μικρόσωμοι, τριχωτοί, αποκρουστικοί, κοκκαλιάρηδες, με πολύ μακριά χέρια, έχουν ουρά και είναι μαυριδεροί. Ζουν στα έγκατα της γης και με μεγάλα πριόνια ή μπαλτάδες πασχίζουν να κόψουν τον μεγάλο ξύλινο στύλο που κρατά τη γη στη θέση της. Ο στύλος όμως είναι πολύ μεγάλος και παχύς. Γι΄αυτό χρειάζεται επίπονη και επίμονη προσπάθεια για να μπορέσει να κοπεί.
Την παραμονή των Χριστουγέννων, οι καλικάντζαροι είναι πολύ κοντά στον στόχο τους και το στήριγμα της γης είναι πια ετοιμόρροπο. Κοντεύουν να το κατορθώσουν, όταν φτάνουν τα Χριστούγεννα, αλλά τότε ανεβαίνουν στη γη, για να μην πέσει πάνω στα κεφάλια τους και παραμένουν όλο το Δωδεκαήμερο (από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι τις 6 Ιανουαρίου).Οι καλικάντζαροι είναι χιλιάδες και ξετρυπώνουν στην επιφάνειά της από κάθε τρύπα. Όσο βρίσκονται πάνω στη γη, κάνουν ένα σωρό ανοησίες για να μας πειράζουν.Είναι πολύ χαρούμενοι πιστεύοντας πως τα κατάφεραν κι ανεβαίνουν πάνω στη γη για να ειρωνευτούν, να τυραννήσουν και να σκανδαλίσουν τους ανθρώπους διότι πιστεύουν πως η γη πολύ σύντομα θα πέσει στο κεφάλι τους...Ότι απρόβλεπτο συμβεί κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου, πολοί λένε ότι φταινε τα καλικαντζαράκια.
Τι ήταν και τι έκαναν οι καλικάντζαροι
Οι παλιότεροι έλεγαν πως επρόκειτο για αερικά, για ξωτικά! Τα πλάσματα αυτά είναι αμέτρητα, φοβούνται το φως της μέρας γι΄αυτό κρύβονται τα πρωινά. Τις νύχτες όμως βγαίνουν από τις κρυψώνες τους και όπως είναι σβέλτοι και μικρόσωμοι, τρυπώνουν στα σπίτια από τις χαραμάδες και από τις κλειδαρότρυπες.
Λένε πως πολλοί άνθρωποι εκείνες τις ημέρες φρόντιζαν να φράζουν τις τρύπες των τζακιών τους με πανιά και να καίνε λιβάνι σε θυμιατό κοντά στο τζάκι διότι ήταν αβάσταχτη αυτή η μυρωδιά για τους καλικάντζαρους.
Βρωμίζουν τα φαγητά με τα λερωμένα χέρια τους, βουτάνε στο λάδι που έχουν οι άνθρωποι στις κατσαρόλες τους και στα κιούπια τους, ανακατεύουν τα πιάτα και αφήνουν τις ακαθαρσίες τους παντού. Δεν είναι κλέφτες, αλλά ανακατεύουν τα πράγματα του σπιτιού, προκαλούν σύγχυση και το κάνουν αγνώριστο.
Η αρχή των μύθων βρίσκεται στην αρχαιότητα
Η ονομασία των καλικαντζάρων προέρχεται από τις λέξεις «καλός» και «κάνθαρος». Η αρχή των μύθων που σχετίζονται με τους καλικάντζαρους ξεκινάει από την αρχαιότητα. Οι Αρχαίοι πίστευαν πως αν οι ψυχές έβρισκαν ανοιχτές τις πόρτες του Άδη, ανέβαιναν στον επάνω κόσμο και κυκλοφορούσαν παντού ανεξέλεγκτες και ασυγκράτητες.
Μεταγενέστερα οι βυζαντινοί γιόρταζαν το Δωδεκαήμερο με τραγούδια, μουσική και μεταμφιέσεις. Οι άνθρωποι μασκαρεμένοι και κρύβοντας το πρόσωπό τους, έκαναν ότι ήθελαν αδίστακτα, χωρίς φόβο και χωρίς καμία συστολή. Ενοχλούσαν τους ανθρώπους, έμπαιναν σε ξένα σπίτια ακάλεστοι και αναστάτωναν τους κατοίκους, οι οποίοι τους έκλειναν τις πόρτες και τα παράθυρα, αλλά αυτοί πάντα έβρισκαν έναν τρόπο να εισβάλλουν μέσα, ακόμη και από τις καμινάδες. Όλα αυτά συνέβαιναν για δώδεκα μέρες, δηλαδή μέχρι την παραμονή των Φώτων, όπου με τον Μεγάλο Αγιασμό, όλα αυτά τελείωναν και οι άνθρωποι ηρεμούσαν.
Έτσι λοιπόν μέχρι σήμερα, οι καλικάντζαροι εξαφανίζονται με τον αγιασμό των υδάτων, την ημέρα των Φώτων. Φεύγουν τότε φωνάζοντας: «Φεύγετε να φεύγουμε κι έφτασε ο τουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του...»
Άλλες ονομασίες
«Καρκάτζια», «Καλκατζόνια» ή «Καλκατζάνια», «Καλκάνια», «Καλιτσάντεροι», «Καρκάντζαροι», «Σκαλικαντζέρια», «Σκαντζάρια», «Σκαλαπούνταροι», «Τζόγιες», «Λυκοκάντζαροι» και «Κωλοβελόνηδες», καθώς και τα θηλυκού γένους: «Καλικαντζαρού», «Καλικαντζαρίνες», «Καλοκυράδες», «Βερβελούδες» κ.ά.
Αποτρεπτικά μέσα
Τα αποτρεπτικά μέσα που λαμβάνονται κατά των Καλικάντζαρων διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:
- Πράξεις χριστιανικής λατρείας: α) Το σημείο του Σταυρού στη πόρτα, στα παράθυρα, στις καμινάδες, τους στάβλους και στα αγγεία λαδιού και κρασιού. β) Ο Αγιασμός των σπιτιών και μάλιστα τη παραμονή των Φώτων.
- Επωδές: όπως «ξύλα, κούτσουρα, δαυλιά καημένα» (Καλαμάτα) που όταν ακούσουν οι καλικάντζαροι φεύγουν ή η απαγγελία του «Πάτερ ημών….» (τρις).
- Μαγικές πράξεις: Κάπνισμα με δυσώδεις ουσίες (παλιοτσάρουχου), εμφανή επίδειξη χοιρινού οστού, περίαπτα (χαϊμαλιά) πίσω από τη πόρτα, το μαυρομάνικο μαχαίρι, το αναμμένο δαυλί ("τρεχάτε γειτόνοι με τα δένδρινα δαυλιά" Τριφυλία).
Τη παραμονή των Θεοφανίων τους «ζεματίζουν» από το λάδι που παρασκευάζουν οι νοικοκυρές τηγανίτες (λαλαγγίτες, λουκουμάδες). Όταν όμως συλλάβουν κανένα από τους καλικάντζαρους τον δένουν και τον υποχρεώνουν να μετρήσει τις τρύπες του κόσκινου και μετά τους πνίγουν μέχρι θανάτου.
Παροιμίες
Αυτός γεννήθηκε στην «εποχή των καλικαντζάρων». Λέγεται για άτομα άτολμα και ευθυνόφοβα (Μακεδονία).
Συνδιασμός
3otiko.blogspot- pyles.tv- εγκυκλ. Χάρη Πάτση- wikipedia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου